Bài 5: Sơ lược bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học
Sơ lược về bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học
Trong bài học số 5 của sách VNEN khoa học tự nhiên 9, chúng ta sẽ tìm hiểu về bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học. Bảng tuần hoàn này là một công cụ quan trọng để học về các nguyên tố hóa học, từ đó giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cấu trúc và tính chất của các nguyên tố.
Trong bài học này, chúng ta sẽ được hướng dẫn cách đọc và sử dụng bảng tuần hoàn, cũng như thảo luận về các tính chất của các nguyên tố hóa học dựa trên vị trí của chúng trong bảng tuần hoàn. Việc nắm vững kiến thức này sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về các nguyên tố hóa học và ứng dụng kiến thức vào các bài toán giải quyết thực tế.
Mong rằng sau khi học xong bài này, các em học sinh sẽ nắm được kiến thức bổ ích về bảng tuần hoàn và có thể áp dụng vào các bài tập, bài toán hóa học phức tạp hơn.
Bài tập và hướng dẫn giải
A. Hoạt đông khởi động
Cho các tấm bìa (thẻ) chứa thông tin của các nguyên tố sau:
Hãy phân loại các nguyên tố trên vào các nhóm chất có ít nhất một đặc điểm giống nhau và cho biết tại sao em lại phân loại như vậy?
B. Hoạt động hình thành kiến thức
I. Nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố trong bảng tuần hoàn
Bảng tuần hoàn được xây dựng trên nguyên tắc nào?
II. Cấu tạo bảng tuần hoàn
1. Ô nguyên tố
Quan sát ô nguyên tố sau và điền vào chỗ trống các cụm từ thích hợp. Cụm từ: số hiệu, kí hiệu, nguyên tố, hạt nhân.
Ô nguyên tố cho biết: ..................... nguyên tử, ................. hóa học, tên ..................... và ...................... khối của .............. đó.
................... nguyên tử (kí hiệu là Z) có số trị bằng số đơn vị điện tích ................ (bằng số proton và bằng số electron trong nguyên tử) và là số thứ tự của ............... trong bảng tuần hoàn.
2. Chu kì
1. Em hãy cho biết nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố trong một chu kì.
2. Quan sát bảng dưới đây và cho biết chu khì 2 và chu kì 3 gồm những nguyên tố nào?
3. Nhóm
1. Dựa vào bảng tuần hoàn, hãy cho biết tên nguyên tố, số electron lớp ngoài cùng của nguyên tử các nguyên tố thuộc nhóm I,II, VII.
2. Quan sát hình vẽ mô tả cấu tạo nguyên tử của các nguyên tố cho dưới đây và cho biết các nguyên tố đó thuộc nhóm nào?
III. Sự biến đổi tính chất các nguyên tố trong bảng tuần hoàn
1. Trong một chu kì
Quan sát các nguyên tố trong chu kì 2, 3 ở bảng dưới đây và:
Sắp xếp các nguyên tố natri, nhôm, magie theo chiều giảm dần tính kim loại.
Sắp xếp các nguyên tố oxi, cacbon, flo theo chiều tăng dần tính phi kim.
Cho biết nguyên tố neon, agon thuộc loại nguyên tố nào?
2. Trong một nhóm
1. Sắp xếp các nguyên tố sau theo thứ tự giảm dần tính kim loại: magie, kali, canxi, rubidi.
2. Sắp xếp các nguyên tố sau theo thứ tự tăng dần tính phi kim: cacbon, silic, nito, oxi.
3. Em hãy cho biết nguyên tố nào có tính kim loại mạnh nhất và nguyên tố nào có tính phi kim mạnh nhất.
IV. Ý nghĩa của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học
1. Biết vị trí của nguyên tố trong bảng tuần hoàn có thể suy đoán cấu tạo nguyên tử và tính chất của nguyên tố
Biết nguyên tố X có hiệu số nguyên tử là 9, ở chu kì 2, nhóm VII. Em hãy điền thông tin về nguyên tố X vào bảng dưới đây.
Nguyên tố X có số hiệu nguyên tử là 9 nên điện tích hạt nhân của nguyên tử X bằng .............. Nguyên tử X có ............. electron, ................ lớp electron. Lớp ngoài cùng của nguyên tử X có ................... electron. Nguyên tố X nằm ở cuối chu kì nên X là ................. hoạt động mạnh. Tính ..................... của X mạnh hơn nguyên tố đứng trước có số hiệu là 8.
2. Biết cấu tạo nguyên tử có thể suy đoán vị trí và tính chất nguyên tố
Em hãy điền thông tin về nguyên tử A vào bảng dưới đây.
Nguyên tử nguyên tố A có điện tích hạt nhân là 11+, có 3 lớp electron, lớp ngoài cùng có 1 electron nên A ở ô thứ ........., nhóm ............, chu kì ............. Nguyên tố A nằm ở đầu chu kì nên A là ......................... hoạt động mạnh. Tính ................ của A mạnh hơn nguyên tố đứng sau có số hiệu nguyên tử là 12.
C. Hoạt động luyện tập
Bài 1: Bảng dưới đây gồm kí hiệu hóa học của 20 nguyên tố đầu tiên.
1. Quan sát hàng ngang từ liti (Li) đến neon (Ne) và cho biết nguyên tố nào trong hàng ít hoạt động hóa học nhất? Vì sao?
2. Quan sát cột chứa các nguyên tố từ liti (Li) đến kali (K) và cho biết nguyên tố nào hoạt động hóa học mạnh nhất? Vì sao?
Bài 2. Dựa vào bảng tuần hoàn, hãy cho biết cấu tạo nguyên tử, tính kim loại, tính phi kim của các nguyên tố có số hiệu nguyên tử 19, 22, 17.
Bài 3: Sắp xếp các nguyên tố sau theo trật tự tính phi kim tăng dần: F (Z=9), N (Z=7), O (Z=8), P (Z=15). Giải thích.
Bài 4. Cho biết tên 2 nhóm nguyên tố chứa các nguyên tố phi kim trong bảng tuần hoàn.
Bài 5. Kể tên ba nguyên tố có tính chất hóa học tương tự
a, natri b, flo
Bài 6. Kim loại liti thuộc nhóm I có tính chất hóa học tương tự natri, có khả năng phản ứng được với oxi, clo, nước. Em hãy viết PTHH minh họa cho tính chất hóa học của liti.
D. Hoạt động vận dụng
Chọn một nguyên tố bất kì trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học và tưởng tượng rằng bạn là nguyên tố đó. Viết một câu chuyện về bản thân bao gồm các nội dung sau:
- Tên bạn
- Biểu tượng/kí hiệu
- Vị trí của bạn trong bảng tuần hoàn.
- Tên nguyên tố hàng xóm của bạn.
- Mối quan hệ của bạn với hàng xóm.
- Các tính chất vật lí, hóa học lí thú của bạn.
- Vai trò (ứng dụng) của bạn trong đời sống.
- Bất kì sự kiện thú vị nào về bạn.
E. Hoạt động tìm tòi mở rộng
Em hãy tìm hiểu sự ra đời của bảng tuần hoàn hóa học và thân thế sự nghiệp của nhà bác học Nga D. I. Men - đê - lê - ép.