Soạn bài Phiếu học tập số 1

Trả lời câu hỏi 1

Tâm trạng của tác giả được thể hiện như thế nào trong đoạn trích?

Đọc kĩ văn bản để chỉ ra tâm trạng của tác giả.

- Vui mừng vì ở lần gặp ba năm trước, thấy tinh thần của người bạn già vẫn ổn.

- Đau đớn rụng rời khi nghe tin bạn mất.

- Cảm thấy cô độc vì mất đi người tri âm tri kỉ.

- Nén nỗi đau vào lòng vì không biết san sẻ cùng ai.

Trả lời câu hỏi 2

Những biểu hiện nào cho thấy tình cảm sâu nặng giữa tác giả và người bạn của mình?

Đọc kĩ văn bản để chỉ ra những biểu hiện.

Những biểu hiện tình cảm sâu nặng giữa tác giả và người bạn:

- Quan tâm, hỏi han nhau khi gặp gỡ, vui vì bạn tuy đã già mà tinh thần vẫn chưa có chuyện gì đáng lo.

- Đau đớn, hụt hẫng khi biết tin bạn mất.

- Khi không còn người tri âm, chẳng màng đến cả những thú vui tao nhã.

- Bộc lộ nỗi nhớ thương sâu sắc trước nghịch cảnh kẻ mất người còn.

Trả lời câu hỏi 3

Chỉ ra các từ láy được sử dụng trong đoạn trích và phân tích hiệu quả nghệ thuật ở từng trường hợp.

Đọc kĩ văn bản để xác định các từ láy và tác dụng

Hiệu quả của việc sử dụng từ láy trong các câu thơ:

- Vội vàng (Vội vàng sao đã mải lên tiên): từ này thường nói về sự gấp gáp trong hành động, ở đây được dùng để làm nổi bật ý: cái chết của bạn đột ngột đến vô lí.

- Đắn đo (Câu thơ nghĩ đắn đo không viết): làm thơ là bộc lộ cảm xúc một cách tự nhiên khi trong lòng có cảm hứng mãnh liệt, vậy mà giờ đây tác giả có sự cân nhắc giữa làm và không làm, chứng tỏ tin bạn mất đã chi phối sâu sắc mọi hoạt động trong đời sống của nhà thơ.

- Hững hờ (Giường kia treo cũng hững hờ): cả câu thơ vốn nhắc điển tích nói về sự yêu quý, trân trọng đối với bạn của Trần Phồn thời Hậu Hán ở Trung Quốc; dùng từ hững hờ gắn với điển này, câu thơ hàm ý rằng, những điều dành cho nhau xưa nay ấm áp là thế, giờ đây khi bạn mất rồi, mọi thứ trở nên lạnh nhạt, không còn ý nghĩa.

- Chứa chan (Hơi đâu ép lấy hai hàng chứa chan): tuổi già, không còn sức, đến nước mắt cũng chỉ “như sương", nhưng không cần "ép” thì nó vẫn ứa ra tự nhiên, dù chẳng “chứa chan” thì tình cảm vẫn vô cùng sâu đậm.

Trả lời câu hỏi 4

Em cần làm gì để biết ý nghĩa của các điển tích được tác giả sử dụng trong đoạn trích? Phân tích tác dụng của các điển tích đó.

Đọc kĩ văn bản để xác định cách để biết ý nghĩa của các điển tích và phân tích tác dụng

Khi đọc VB, cần xem cước chú để biết những câu thơ nào có dùng điển tích. Đó là cước chú (3) giải thích điển tích trong câu thơ Giường kia treo cũng hững hờ; cước chú (4) giải thích điển tích Đàn kia gẩy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn. Hai điển tích này đều cùng chỉ trạng thái tinh thần của nhà thơ khi nghe tin bạn thân mất. Nguyễn Khuyến dùng điển rất sáng tạo khiến cho câu thơ có tính chất uyên bác, màu sắc cổ điển nhưng vẫn không làm mất đi tính biểu cảm tinh tế, mới mẻ.

Trả lời câu hỏi 5

Ở những câu thơ sau, biện pháp tu từ điệp ngữ có tác dụng như thế nào trong việc diễn tả các cung bậc cảm xúc của nhà thơ?

Rượu ngon không có bạn hiền

Không mua không phải không tiền không mua

Câu thơ nghĩ đắn đo không viết

Viết đưa ai, ai biết mà đưa:

Giường kia treo cũng hững hờ

Đàn kia gẩy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn.

Đọc kĩ câu thơ để xác định tác dụng của biện pháp điệp ngữ.

Điệp ngữ là biện pháp tu từ được sử dụng rất thành công trong đoạn thơ:

- Điệp từ: không viết - viết đưa ai; không có - không mua - không tiền - không viết

- Điệp cấu trúc: giường kia treo cũng - đàn kia gẩy cũng

Biện pháp tu từ điệp ngữ được sử dụng linh hoạt, sáng tạo như vậy khiến cho các câu thơ cứ vấn vít, xoắn quyện lấy nhau, cảm giác trống vắng và lạnh lẽo cứ lặp đi lặp lại như xoáy vào lòng người.