III. Lực tiếp xúc và lực không tiếp xúc1. Trong các lực ở hình 1.1, lực nào là lực tiếp xúc, lực...
III. Lực tiếp xúc và lực không tiếp xúc
1. Trong các lực ở hình 1.1, lực nào là lực tiếp xúc, lực nào là lực không tiếp xúc?
2. Hãy tìm thêm ví dụ về lực tiếp xúc và lực không tiếp xúc.
Hoạt động. Thí nghiệm 1 hình 1.5
- Chuẩn bị: Giá gắn lò xo lá tròn có dây kéo, xe lăn
- Bộ thí nghiệm như hình 1.5
- Dùng dây nén lò xo lá tròn rồi chốt lại. Khi đặt xe ở vị trí A (hình 15.a), nếu thả chốt thì lò xo bung ra (hình 15.b) nhưng không làm cho xe chuyển động được.
a) Tại sao lò xo không làm xe chuyển động được?
b) Phải đặt xe ở khoảng nào thì khi lò xo bung ra làm cho xe chuyển động? Tại sao?
Thí nghiệm 2 hình 1.6
- Chuẩn bị: Hai xe lăn có đặt nam nhân
- Bố trí thí nghiệm như hình 1.6
Có phải chỉ khi đẩy xe B cho tới khi tiếp xúc với xe A thì xe B mới làm cho xe A bắt đầu chuyển động không? Tại sao?
1. Lực lò xo tác dụng lên xe A ở thí nghiệm 1 và lực xe B tác dụng lên xe A ở thí nghiệm 2 có gì khác nhau?
1. Lực tiếp xúc: Trong hình 1.1, lực là lực tiếp xúc là lực C (hình c) vì lực này tác động trực tiếp lên vật. Lực không tiếp xúc là lực A (hình a) và lực B (hình b) vì chúng không tiếp xúc trực tiếp với vật.
2. Ví dụ về lực tiếp xúc: lực sút của chân lên quả bóng, lực đẩy của tay lên thùng hàng, lực kéo của tay lên xe kéo. Ví dụ về lực không tiếp xúc: lực đẩy của hai cục nam châm, trọng lực của búa khi rơi tự do từ trên cao.
Hoạt động: Thí nghiệm 1
a) Lò xo không làm xe chuyển động được vì lực đẩy của lò xo không đủ lớn để vượt qua ma sát tĩnh giữa xe và mặt đất.
b) Phải đặt xe ở khoảng nằm trong đoạn OB thì khi lò xo bung ra có độ căng đủ lớn để vượt qua ma sát tĩnh và làm cho xe chuyển động.
Hoạt động: Thí nghiệm 2
Không phải chỉ khi đẩy xe B cho tới khi tiếp xúc với xe A thì xe B mới chuyển động. Vì khi gần tiếp xúc với xe A, lực từ của hai đầu nam châm đã hút chúng lại với nhau, tạo ra lực tiếp xúc giữa xe A và xe B.
Lực lò xo tác động lên xe A ở thí nghiệm 1 tạo ra lực tiếp xúc được do làm biên dạng của lò xo truyền lực tới xe. Còn lực xe B tác động lên xe A ở thí nghiệm 2 là lực tiếp xúc do ma sát tĩnh giữa bánh xe và mặt đất.
Sự khác nhau giữa lực lò xo tác dụng lên xe A ở thí nghiệm 1 và lực xe B tác dụng lên xe A ở thí nghiệm 2 là nguồn gốc và cách thực hiện của hai loại lực này.
Không nhất thiết phải đẩy xe B cho tới khi tiếp xúc với xe A thì xe B mới làm cho xe A bắt đầu chuyển động. Điều quyết định là lực mà xe B tác động lên xe A, không phải là việc tiếp xúc với nhau hay không.
b) Phải đặt xe ở khoảng nào thì khi lò xo bung ra làm cho xe chuyển động, cần đặt xe ở vị trí thích hợp để lực của lò xo có thể vượt qua lực cản ma sát và đẩy xe chuyển động.
a) Lò xo không làm xe chuyển động được vì lực cản từ ma sát giữa xe và mặt đường ngăn xe chuyển động.
Ví dụ về lực tiếp xúc có thể là lực nén từ bàn tay đẩy một quả bóng. Ví dụ về lực không tiếp xúc có thể là sức hút của nam châm.